ΤΑ ΙΣΧΥΡΑ ΟΠΛΑ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

Γράφει o  Πασσιάς Δημήτριος 

Είναι κοινώς παραδεκτή η αντίληψη ότι, για να μπορέσει κάποιος λαός να επιβιώσει στο πέρασμα του χρόνου, χρειάζεται να γνωρίζει το παρελθόν του, έτσι ώστε “από τα μονοπάτια του παρελθόντος να οδηγηθεί με σίγουρα βήματα στην λεωφόρο του μέλλοντος”. Δεν πρέπει επίσης να λησμονείται ότι κατά ειρωνική σύμπτωση η ιστορία πολλές φορές επαναλαμβάνεται με διαφορετικά σκηνικά και πρωταγωνιστές, άποψη που συμμερίζονταν εξίσου και οι αρχαίοι πρόγονοι μας.

Για το αρχαιοελληνικό μεγαλείο, το οποίο αποτελεί κληρονομιά όλης της ανθρωπότητας και  κάνει  όλους τους Έλληνες περήφανους για την καταγωγή μας, θα μπορούσε κανείς να μιλάει για ώρες και να βρί­σκεται
ακόμα στην αρχή της ιστορίας. Το ιστορικό παρελθόν της Ελλάδας είναι γνωστό από μεγάλους συγγραφείς και ιστορικούς της αρχαιότητας, όπως τους Όμηρο, Ησίοδο, Ηρόδοτο, Θουκυδίδη και άλλους.

Από αυτούς, λοιπόν, μαθαίνουμε μεταξύ άλλων και για την σχέση των αρχαίων Ελλήνων με την τέχνη του πολέμου. Δεν είναι τυχαίο ότι υπήρχε θεότητα αφιερωμένη στον πόλεμο (θεός Άρης), ενώ οι αρχαίες γραπτές πήγες παραδίδουν πληθώρα πληροφοριών τόσο για τις τακτικές, που ακολουθούνταν κατά την διάρκεια της μάχης, όσο και για τον ισχυρό αμυντικό και επιθετικό οπλισμό, που διέθεταν και κατασκευάζονταν από τους ίδιους.

Συγκεκριμένα, τα αμυντικά όπλα των αρχαίων Ελλήνων, αν και δεν ήταν «ισχυρής θωράκισης και μηχανοκίνητα», όπως τα σημερινά, ήταν όμως ικανά να προστατεύουν κάποιο μέρος του σώματος τους. Τέτοια όπλα ήταν: ο θώρακας, οι κνημίδες, το κράνος και σπουδαιότερο από όλα, η ασπίδα, καλουμένη «όπλον», η οποία έδωσε στο μέλος της φάλαγγας το όνομα οπλίτης.  Επίσης, τα επιθετικά όπλα, που έφερε ο κάθε στρατιώτης, παρόλο που ήταν «μεγάλου βεληνεκούς και χαμηλής ποιοτικής στάθμης» ήταν όμως ικανά να  προσβάλουν τον αντίπαλο σε μια μάχη εκ του σύνεγγυς και αυτά ήταν:  το δόρυ και το ξίφος.

Ωστόσο, οι αρχαίοι Έλληνες διέθεταν ένα πολύ ιδιαίτερο χάρισμα, το οποίο δεν κατείχαν οι αντίπαλοι τους και τους έκανε  να υπερτερούν στο πεδίο της μάχης. Αυτό το “βαρύ και ισχυρό όπλο” ήταν η ανδρεία τους και η ατσαλένια ψυχή τους. Ήταν ένας λαός  προικισμένος με ψυχικές  και ηθικές δυνάμεις, οι οποίες τον ισχυροποιούσαν και πολλαπλασίαζαν την  μαχητική ισχύ του. Όπως το ανοσοποιητικό σύστημα κινητοποιεί άμεσα το ανθρώπινο σώμα, για να εξουδετερώσει κάθε εισβολή ιού εντός αυτού, με τον ίδιο τρόπο οι ψυχικές και ηθικές δυνάμεις χαλύβδωναν τον αρχαίο Έλληνα, προκειμένου να αντιδράσει και να αποκρούσει οποιονδήποτε επιβουλευόταν την πατρίδα του.

Αυτό συμβαίνει λοιπόν  με την φύση του Έλληνα. Aυτήν είναι η βιολογική δύναμη της φυλής, είναι η ιδιαίτερη δομή της ψυχής του, που δεν ζυμώνεται και δεν ταυτίζεται με τις  εκάστοτε καταστά­σεις. Μέχρι σήμερα μεταφέρθηκαν εκείνες οι βαθιές κληρονομικές ρίζες, αναλλοίωτες από την πάροδο των καιρών, με κύρια χαρακτηριστικά της τα ιδανικά της ελευθερίας, της δικαιοσύνης, της φιλοπατρίας, οι οποίες πλέον τείνουν να εξαλειφθούν με ατομική μας ευθύνη.

Από την εποχή του Ομήρου ακόμα περιγράφονται διάφορα γεγονότα, που αναδεικνύουν  όλες τις αρετές του Έλληνα, οι οποίες γέμιζαν την φαρέτρα του, ισχυροποιούσαν την ψυχή του και τον έκαναν άτρωτο:  την ευφυΐα (Οδυσσέας, Μ. Αλέξανδρος), την τόλμη και το θάρρος (ο Αθηναίος Κυναίγειρος στη μάχη του Μαραθώνα, ο Σπαρτιάτης Αριστόδημος στη μάχη των Πλαταιών), την αυτοθυσία (Πρωτεσίλαος, ο πρώτος νεκρός στην Τροία), την σωφροσύνη (Νέστορας, Περικλής)  την γενναιότητα  (Αχιλ­λέας), το συναίσθημα φιλίας και συνεργασίας (Αχιλλέας – Πάτροκλος, Μ. Αλέξανδρος- Ηφαιστίωνας), πίστη και αγάπη για την πατρίδα (Οδυσσέας, Λεωνίδας), καθώς και αμέτρητες άλλες. Είναι τόσοι πολλοί αυτοί που θαύμασαν και εξύμνησαν τις αρχαιοελληνικές αρετές, οι οποίες αναδείχθηκαν από τον τρόπο εκπαίδευσής τους και τις συνήθειες του καθημερινού βίου τους.

Από τη μία, ο Σπαρτιάτης διαβιώντας μέσα σε ένα συντηρητικό περιβάλλον, όπου κυριαρχούσε η διαρκής στρατιωτική εκπαίδευση και πειθαρχία, γεμάτος περηφάνια για την καταγωγή του, ζυμωνόταν για το αήττητο, πανέτοιμος πάντοτε για το πιο παράτολμο, με έντιμο, λιτό και απέριττο βίο περιφρονώντας τον θάνατο, όταν τον καλούσε η Πατρίδα.

Από την άλλη, ο  Αθηναίος ζώντας μέσα σε ένα δημοκρατικό πολίτευμα, που του παρείχε την δυνατότητα της ελεύθερης σκέψης και έκφρασης, έπλαθε τον χαρακτήρα του αποκτώντας ευφυΐα, φιλελεύθερο και ελπιδοφόρο πνεύμα, ενώ ταυτόχρονα  αποκτούσε την πείρα και την ιδιότητα του υπεύθυνου πολίτη. Είναι χαρακτηριστικός ο όρκος κάθε μελλοντικού Αθηναίου πολίτη στο ναό της Αγραύλου λέγοντας «ου καταισχύνω όπλα τα ιερά» και κρατώντας για πρώτη φορά τα όπλα της Πολιτείας, το σπαθί, την ασπίδα και το κοντάρι. Ο ίδιος ο Περικλής στον περίφημο «Επιτάφιο» του υμνεί τις αρετές της Αθηναϊκής Δημοκρατίας εκδηλώνοντας  τιμή και σεβασμό στους πεσόντες για την Πατρίδα.

Κατέχοντας ένα τέτοιο οπλοστάσιο ψυχικών δυνάμεων  οι αρχαίοι Έλληνες πέτυχαν μεγαλειώδεις και καθοριστικές νίκες στις μάχες εναντίον των Περσών, οι οποίες αποδείχτηκαν το αποκορύφωμα της εθνικής ενότητας και συνείδησης.  Ποτέ άλλοτε μέχρι την εποχή των κλασικών χρόνων ο Ελληνισμός δεν είχε παρουσιάσει στοιχεία συμπαγούς εθνικής υπόστασης.  Ο 5ος π.Χ. αιώνας αναγνωρίζεται από όλους ως η κορωνίδα  της ελευθερίας και το θησαυροφυλάκιο του αληθινού πολιτισμού των ανθρώπων, όπου εκεί γαλουχήθηκαν οι αξίες της ελευθερίας και δημοκρατίας. Η ακτινοβολία  του χρυσού αιώνα είναι συναρπαστική και ως ηθική και πνευματική έννοια. Είναι  σημαντική κληρονομιά των επερχόμενων γενεών.

Δεν επιδέχεται άλλωστε αμφισβήτηση ότι σε μετέπειτα κομβικά σημεία της ιστορίας, όπως το Βυζάντιο , η Αναγέννηση, ο Ευρωπαϊκός και Ελληνικός Διαφωτισμός, η Ελληνική Επανάσταση, υπήρξε έντονη η επίδραση του αρχαιοελληνικού πνεύματος και ψυχής διαμορφώνοντας αυτό που αποκαλούμε σήμερα «Δυτικό πολιτισμό». Θα πρέπει να εντυπωθεί στη συνείδηση του κάθε σύγχρονου πολίτη-στρατιώτη ότι ένα τέτοιο  πνευματικό  υπόβαθρο και τέτοιου είδους  ψυχικές και ηθικές άξιες δύναται ν’ αποτελέσουν  τα πιο ισχυρά όπλα, που δεν έχουν ημερομηνία λήξεως.

Βέβαια, στη  διαμόρφωση και σφυρηλάτηση του χαρακτήρα των πολιτών έπαιζαν ανέκαθεν σπουδαίο ρόλο  οι ικανοί ηγέτες. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο Περικλής, ο οποίος εκλεγόμενος επί πολλά συναπτά έτη ως πρώτος στρατηγός, κυβέρνησε ένα κράτος χιλίων πόλεων κατά τον Αριστοφάνη και ολοκλήρωσε τους πολιτικοκοινωνικούς θεσμούς στην Αθήνα.  

Επιπρόσθετα, γνωρίζουμε από ιστορικές πηγές ότι οι άρχοντες και διοικητές τμημάτων εμφυσούσαν και μετέδιδαν δια του παραδείγματος όλες τις στρατιωτικές αρετές (την φιλοπατρία, την ανδρεία, την καρτερία, την πειθαρχία, το  στρατιωτικό πνεύμα και την ομαδικότητα) στον λαό και στα τμήματα τους. Με αυτόν τον τρόπο μάχονταν μέχρις εσχάτων και δεν τολμούσαν να εγκαταλείψουν τον συμπολεμιστή τους: «ουδ' εγκαταλείψω τον προστάτην ω αν στοίχω, αμύνω δε και υπὲρ ιερών καὶ οσίων, και μόνος και μετά πολλών», το οποίο σε απλή μετάφραση σημαίνει: «Ούτε θα εγκαταλείψω τον συμπολεμιστή μου, όπου κι αν ταχθώ να πολεμήσω, θα υπερασπίζω τα ιερά και τα όσια, και μόνος και με πολλούς».

Ο ίδιος ο Ευριπίδης  αναφέρει: «γενναίος δεν είναι αυτός που αγωνίζεται επιδέξια με τόξα για την επίτευξη δόξας, αλλά αυτός που κρατάει σταθερά τη θέση του στο πεδίο της μάχης και είναι έτοιμος να δεχτεί τις πληγές».

Μελετώντας εκείνη την εποχή μέσα από την  τακτική του πολέμου, που εφάρμοζαν, αλλά και εξετάζοντας τον τύπο του στρατιώτη, θα αντιληφθούμε  την όλη φιλοσοφία και ιδεολογία του κλασικού κόσμου. Ο  στρατιώτης δεν πολεμούσε ατομικά, αλλά πειθαρχημένος και ταγμένος μέσα στη φάλαγγα, (ομαδικότητα, συνεργασία) όντας  αναπόσπαστο μέρος ενός άρτια εκπαιδευμένου και συντονισμένου σώματος προετοιμασμένου να προασπίσει την ελευθερία και   την ανεξαρτησία της    πατρίδος του.

Δυστυχώς, όμως, συχνά μεσολαβούσαν διάφορες έριδες, που τους διαχώριζαν. Οι ξένες επιρροές, οι εγωισμοί και τα μικροσυμφέροντα δίχαζαν πολλές φορές τους Έλληνες και βοηθούσαν τον εχθρό (Αλκιβιάδης με τους Πέρσες). Έτσι, " η διχόνοια η δολερή"  ως άλλο κουτί της Πανδώρας μετατρεπόταν σε πιο ισχυρή και καταστροφική δύναμη από όλες μαζί τις ψυχικές και ηθικές  δυνάμεις, πιο ισχυρή και καταστροφική ακόμη και από τον καλύτερο εξοπλισμό ενός στρατιώτη.

Η κληρονομική κατάρα της διχόνοιας έπεσε βαριά πάνω στο Ελληνισμό με το ξέσπασμα του Πελοποννησιακού πολέμου. Τότε ήρθαν αντιμέτωπες οι δυο κυρίαρχες δυνάμεις του ελλαδικού χώρου με σκοπό την διεκδίκηση της ηγεμονίας. Τα συνακόλουθα γεγονότα οδήγησαν σε μία σφοδρή και θλιβερή αναμέτρηση, στην οποία σιγά-σιγά  έλαβαν μέρος όλες οι πόλεις της Ελλάδος. Ολόκληρος ο ελλαδικός χώρος έγινε μία κονίστρα,  όπου δύο τεράστια στρατόπεδα με μίσος επεδίωκαν το ένα την καταστροφή του άλλου και ταυτόχρονα την αποδυνάμωση   του Έθνους.

Οι μακροχρόνιες προστριβές μεταξύ των ελληνικών πόλεων-κρατών ήταν ουσιαστικά το κύκνειο άσμα της αρχαιοελληνικής πραγματικότητας ανοίγοντας την «Κερκόπορτα» για την εισβολή νέων άφθαρτων δυνάμεων, που εκμεταλλεύτηκαν αυτήν ακριβώς την αδυναμία του ελληνικού γένους. Όλα τα παραπάνω συνέβησαν είτε από λάθη και ανικανότητα των εκάστοτε ηγετών είτε από σκόπιμες παραλείψεις τους (π.χ. συνεργασίες με αντιπάλους για ιδία οφέλη). Με την πάροδο του χρόνου και την σταδιακή αποδυνάμωση των ιδανικών έγινε απόθεση της  φαρέτρας με τα ισχυρά όπλα, αδρανοποιήθηκε το οπλοστάσιο με βόμβες μεγατόνων και πολλαπλασιαστές ισχύος, με συνέπεια να επικρατήσει η φθοροποιός δύναμη  της διχόνοιας και να καταστρέψει κάθε  διαθέσιμο ψυχικό απόθεμα.

Σήμερα

Ως απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων, αντί να παραδειγματιστούμε από  τα λάθη των προγόνων μας αποβάλλοντας το καταστροφικό σαράκι της διχόνοιας, τον εγωισμό, τις προσωπικές φιλοδοξίες και τα μικροσυμφέροντα, εμείς καθημερινά απομακρυνόμαστε από τις διαχρονικές αξίες τους. Λησμονούμε με περισσή ευκολία το ένδοξο παρελθόν των προγόνων μας και το βαφτίζουμε αυτό εκσυγχρονισμό(!!!) και πρόοδο(!!!), ενώ αντίθετα οι Ευρωπαίοι  όλο και περισσότερο με μεγάλο ζήλο και ακατάπαυστα κάνουν αναφορά στον ελληνικό πολιτισμό. Διάβασα πρόσφατα κάπου στο διαδίκτυο ότι στην Μ. Βρετανία σκοπεύουν να εισάγουν την εκμάθηση της αρχαίας ελληνικής γλώσσας στο εκπαιδευτικό τους σύστημα, όταν την ίδια στιγμή στη χώρα μας ακούγονται απόψεις για την κατάργησή τους. Με αυτόν τον τρόπο, μήπως τείνουμε να βρεθούμε ακόμη πιο κοντά στο χείλος του γκρεμού, στο μεταίχμιο μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας;                                      

Είναι ορατός, λοιπόν, ο κίνδυνος να απολέσουμε  τα ισχυρά όπλα λόγω της κρίσης αξιών, που δημιούργησε μία περίοδος εικονικής ευδαιμονίας, ενώ η μετέπειτα οικονομική κρίση, την οποία βιώνουμε ως σήμερα, ήταν η φυσική συνέπεια όσων είχαν προηγηθεί. Ο Έλληνας  πολίτης πλέον  καθημερινά και σταδιακά αποσύρει την εμπιστοσύνη του από τους πολιτικούς άρχοντες, επειδή απαιτεί εκείνες τις  πολιτικές ενέργειες,  που δυναμώνουν το αίσθημα της δικαιοσύνης, της εθνικής αξιοπρέπειας και υπερηφάνειας.

Δυστυχώς, η χώρα μας μοιραίως σύρεται και μεταλλάσσεται λαμβάνοντας αρνητικό πρόσημο στο διεθνές προσκήνιο.  Οι πολίτες δεν είναι ικανοποιημένοι από το παιδαγωγικό σύστημα, από τον υδροκεφαλισμό του κράτους, όπου κυριαρχεί η διαφθορά  σε όλους τους τομείς της δημόσιας ζωής με εμπλεκόμενους πολιτικούς, μεγαλοεργολάβους και τραπεζίτες. Δέον επ΄ευκαιρία να τονισθεί ότι στην παρούσα ανάλυση  απορρίπτεται κάθε μηδενιστική και αφοριστική άποψη.

Έτσι λοιπόν, ακόμη και στις Ένοπλες Δυνάμεις, έναν  θεσμό που πάντα συγκέντρωνε την μεγαλύτερη κοινωνική αναγνώριση και αποδοχή παραμένοντας ένας αμόλυντος χώρος, κατόρθωσαν να φέρουν καίρια πλήγματα ορισμένοι προύχοντες με  πολιτικά τερτίπια, αφού έγινε η κατάλληλη προλείανση του εδάφους. Μεταξύ άλλων κατάφεραν  να καταργήσουν  την Διεύθυνση Εξοπλισμών Ενόπλων Δυνάμεων, η οποία στελεχωνόταν από στρατιωτικούς, και στη θέση της να ορίσουν δια νόμου δοτή θέση σε πολιτικό εγκάθετο. Έκτοτε βαφτίζανε ως πενταετή, δεκαετή και βαλε… τα εξοπλιστικά προγράμματα (ΕΜΠΑΕ). Τότε εμφανίσθηκαν οι μεσάζοντες, οι οποίοι ως παρασιτικά έντομα  απομυζούσαν από το υστέρημα του ελληνικού λαού στήνοντας ένα πάρτι με τις μίζες και εκμεταλλευόμενοι την ύπαρξη ή όχι αναγκαιότητας για  προμήθεια οπλικών συστημάτων.

Το γεγονός όμως, που εξοργίζει περισσότερο, είναι ότι ακόμη και μετά απ’ όλα αυτά, κάποιοι πολιτικοί ως διαπρύσιοι κήρυκες διακηρύσσουν με ένταση  δήθεν πόλεμο με την διαφθορά διακατεχόμενοι ταυτόχρονα από  την βουλιμία της εξουσίας. Ας αντιληφθούνε οι ιθύνοντες επιτέλους ότι ο εκφαυλισμός, η ηθική διαφθορά, αλλά και η δουλικότητα των ηγετών, πολλές φορές για ίδιον όφελος, όχι μόνο  αποδυναμώνουν το ψυχικό σθένος του λαού, το οποίο κανείς δεν έχει δικαίωμα να το μειώσει, αλλά ταυτόχρονα διογκώνει τα αισθήματα οργής και αγανάκτησής του με απρόβλεπτες μελλοντικές συνέπειες στη συνοχή του κοινωνικού συνόλου.

Κρίνεται επιβεβλημένο ο εκάστοτε πολιτικός ηγέτης να αναζητά εκείνη την χρυσή τομή, η οποία θα συνενώνει τον λαό του με στόχο  την διατήρηση των ψυχικών δυνάμεων και την απόκτηση υψηλού ηθικού. Αυτήν η προσπάθεια θα πρέπει να έχει συλλογικό χαρακτήρα και στέρεα θεμέλια. Γι’ αυτό λοιπόν, απαιτείται η διαμόρφωση ενός κατάλληλου παιδαγωγικού συστήματος, που θα εμψυχώνει τους νέους δίνοντας τους ελπίδα και όραμα.  Μάλιστα, όταν αυτήν επιτυγχάνεται δια του παραδείγματος των ηγετών με ήθος και δικαιοσύνη, τότε αποκτά  ιδιαίτερη σημασία και επιτυχία. Με αυτόν τον τρόπο ο Νεοέλληνας μπορεί να κάνει κτήμα του και να αφομοιώσει σε βάθος  «ισχυρά όπλα» σαν εκείνα των αρχαίων Ελλήνων, τα οποία είναι άφθαρτα και παντοτινά δίνοντάς του την  ικανότητα να αντιμετωπίσει και να αψηφήσει οποιονδήποτε κίνδυνο. Μόνο εάν και εφόσον θέσουμε αυτό ως προτεραιότητα, θα επαναφέρουμε την Ελλάδα με θετικό πρόσημο στο διεθνές προσκήνιο.