Παράγοντες Ισχύος στο Διεθνές Σύστημα - Συγγραφέας Ιωάννης Παρίσης

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΙΣΧΥΟΣ ΣΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΣΤΗΜΑ

Συγγραφέας: ΙΩΑΝΝΗΣ ΠΑΡΙΣΗΣ

Εκδόσεις Ινφογνώμων

1η έκδοση: Δεκέμβριος 2011

ISBN: 978-960-8362-48-2

 

     Τι είναι ισχύς; Ποια είναι η έννοια και η φύση της ισχύος; Γιατί τα κράτη, και κυρίως οι μεγάλες δυνάμεις, επιθυμούν την απόκτηση ισχύος; Πόση είναι η απαιτούμενη ισχύς; Με ποιους τρόπους επιδιώκεται η απόκτηση της ισχύος; Ποια είναι τα αντικειμενικά στοιχεία της ισχύος; Ποια είναι τα μη ορατά στοιχεία της ισχύος; Πώς η ισχύς επηρεάζει τις διακρατικές σχέσεις; Ποια η σχέση της ισχύος με τον πόλεμο; Πώς μετράται η ισχύς;

            Στην εργασία αυτή του Δρα Ιωάννη Παρίση, υποστρατήγου ε.α., και διδάκτορα πολιτικών επιστημών, επιδιώκεται να δοθούν απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά, μέσα από την ανάλυση και την παρουσίαση των στοιχείων που συνθέτουν το εννοιολογικό υπόβαθρο και τις διακρίσεις της ισχύος, της έννοιας κύριων όρων που συνδέονται με την ισχύ, και των παραγόντων, κατά κατηγορία, που υπεισέρχονται στην απόκτηση και διαμόρφωση της ισχύος, καθώς και των κριτηρίων υπολογισμού της. 

            H ισχύς αποτελεί σημαντικό στοιχείο της συμπεριφοράς των κρατών στο διεθνές περιβάλλον και καθορίζει, σε μεγάλο βαθμό, τις διεθνείς σχέσεις. Το διεθνές σύστημα – όπως διαμορφώθηκε μετά τον B’ΠΠ – θα είναι σχεδόν αγνώριστο μετά από δύο δεκαετίες, εξαιτίας της ανάδυσης νέων δυνάμεων, της παγκοσμιοποίησης της οικονομίας, της πρωτόγνωρης μεταβίβασης πλούτου και οικονομικής ισχύος από τη Δύση στην Ανατολή, και της επέκτασης της επιρροής μη κρατικών δρώντων. Στους τελευταίους περιλαμβάνονται επιχειρήσεις, εθνοτικές ομάδες, θρησκευτικές οργανώσεις, και εγκληματικά δίκτυα, των οποίων η παρέμβαση στο διεθνές σύστημα συνεχώς αυξάνει.

            Η ισχύς βρίσκεται στην καρδιά της διεθνούς πολιτικής, σημειώνει ο John Mearsheimer. «Ότι είναι τα χρήματα για την οικονομία», γράφει, «είναι η ισχύς για τις διεθνείς σχέσεις». Από την πλευρά του, στον πρόλογο του βιβλίου,  ο Στρατηγός και Ακαδημαϊκός Δ. Σκαρβέλης, επισημαίνει ότι η ισχύς είναι η συμπυκνωμένη έκφραση πολλών παραγόντων που την συναποτελούν και της δίνουν υπόσταση και ρόλο. Στην πράξη γίνεται περισσότερο αντιληπτή η ισχύς των ενόπλων δυνάμεων, η στρατιωτική ισχύς, ενώ οι άλλες μορφές ισχύος έχουν ρόλο υποστηρικτικό.

            Σύμφωνα με την αντίληψη του Θουκυδίδη, τα κράτη βρίσκονται σε συνεχή ανταγωνισμό, επιζητώντας ισχύ και ασφάλεια, η δε ανθρώπινη συμπεριφορά υποκινείται έντονα από το ιδιοτελές συμφέρον και την επιθυμία για κυριαρχία πάνω στους άλλους. Είναι κατά συνέπεια αυτονόητο ότι, προκειμένου τα κράτη να επιβιώσουν, να ευημερήσουν, και να διασφαλίσουν τα εθνικά τους συμφέροντα, μέσα σε ένα άκρως ανταγωνιστικό διεθνές περιβάλλον, αναγκάζονται να επιζητούν την απόκτηση ισχύος, ενώ παράλληλα να παρακολουθούν την ισχύ των γειτονικών τους κρατών. Ο μόνος τρόπος για να εξασφαλίσουν την επιβίωση τους είναι η συνεχής αύξηση της ισχύος τους.

            Ο συγγραφέας προβαίνει, κατά τρόπο μεθοδικό και συστηματικό, σε μια παρουσίαση των κύριων παραγόντων που υπεισέρχονται στην ανάπτυξη και διαμόρφωση της ισχύος των κρατών. Ανάμεσά τους η γεωγραφία, οι κλιματικές αλλαγές, οι ενεργειακές πηγές, οι στρατηγικές πρώτες ύλες, ο πληθυσμός, η τεχνολογία, το διάστημα, η οικονομία, οι ένοπλες δυνάμεις, οι συμμαχίες. Η ανάλυση συνοδεύεται από αναφορές σε ιστορικά και σύγχρονα παραδείγματα, τις υφιστάμενες ισορροπίες ισχύος, καθώς και το γενικότερο στρατηγικό περιβάλλον. Περιλαμβάνει επίσης μεγάλο αριθμό βιβλιογραφικών παραπομπών, ενώ εμπλουτίζεται από χάρτες, διαγράμματα και πίνακες που βοηθούν τον αναγνώστη στη καλύτερη κατανόηση των διαφόρων θεμάτων.

            Οι γεωγραφικοί παράγοντες, οι οποίοι αναλυτικά περιγράφονται στις σελίδες του βιβλίου, επηρεάζουν σημαντικά τη δράση των κρατών και την επιβίωσή τους, δεδομένου ότι τελικός στόχος της γεωπολιτικής προσέγγισης του διεθνούς περιβάλλοντος και των διεθνών σχέσεων είναι η ισχύς. Η οργάνωση και η διεξαγωγή των πολέμων εισήγαγε και την έννοια της στρατηγικής, η οποία, κατά βάση, κάνει χρήση της ισχύος προκειμένου να υλοποιήσει τους αντικειμενικούς σκοπούς της, στη διάρκεια τόσο των περιόδων ειρήνης όσο και των περιόδων πολεμικών συρράξεων. Θα μπορούσαμε γενικότερα να πούμε ότι η στρατηγική χρησιμοποιεί την διατιθέμενη ισχύ, για να επιτύχει τους πολιτικούς σκοπούς του πολέμου ή της αποτροπής. Η στρατηγική σε συνδυασμό με την ηγεσία εξετάζονται σε ιδιαίτερο κεφάλαιο, ως κύριοι παράγοντες αποτελεσματικής χρησιμοποίησης των αντικειμενικών στοιχείων της ισχύος.

            Η γεωστρατηγική, η οποία αποτελεί τη σύνδεση της στρατηγικής με τη γεωπολιτική, έχει ταυτισθεί με την έννοια της πολιτικής ισχύος αλλά και με την επιθετικότητα των μεγάλων, κυρίως, δυνάμεων, συμβάλλοντας έτσι, σημαντικά, στην κατανόηση των διακρατικών σχέσεων. Ο Θουκυδίδης, σημειώνει ο συγγραφέας, ο οποίος αναφέρεται στα θέματα της ισχύος, του δικαίου του ισχυροτέρου και τα ζωτικά συμφέροντα των κρατικών δρώντων, ήταν εκείνος που έδωσε το πλαίσιο της γεωπολιτικής σκέψης και της συναφούς γεωστρατηγικής αντίληψης του περιβάλλοντος.

            Όλα αυτά προϋποθέτουν την ύπαρξη γνώσης. Γνώση όμως σημαίνει πληροφορία, και η πληροφορία, κατά τον Π. Κονδύλη, «γίνεται το μυαλό και η καρδιά της κοινωνίας». Η εκμετάλλευση της ισχύος της πληροφορίας και η απόκτηση πληροφοριακής υπεροχής αποτελεί πλέον αντικείμενο του πληροφοριακού πολέμου και ειδικώς του κυβερνοπολέμου, που αναλύεται στο αντίστοιχο κεφάλαιο της εργασίας αυτής.

            Το τρίτο μέρος του βιβλίου αναφέρεται στην μέτρηση της ισχύος. Αναλύονται τα στοιχεία υπολογισμού της ισχύος, τα μη ορατά στοιχεία της, καθώς και η στάθμιση των παραγόντων ισχύος, και η αλληλεξάρτηση μεταξύ τους. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στην ισχύ των ιδεολογιών, την ισχύ της επικοινωνίας και την πολιτισμική ισχύ, όπως εμφανίζονταν στο παρελθόν αλλά και όπως εκφράζονται στη σημερινή εποχή.

            Το περιεχόμενο του βιβλίου βοηθά τον αναγνώστη στην κατανόηση της έννοιας και της φύσης της ισχύος καθώς και των παραγόντων που την επηρεάζουν στο σύγχρονο διεθνές περιβάλλον. Έτσι καθίσταται ευκολότερη η κατανόηση των λόγων για τους οποίους τα κράτη ανταγωνίζονται για την απόκτηση ισχύος και ερμηνείας κάθε φορά των μεταβολών που συμβαίνουν στο διεθνές σύστημα.